Szukaj
Czerwiec 2022
„Powiedz mi, gdzie mieszka sumienie?” – pyta ironicznie jeden z uzurpatorów w Burzy. Uzurpator to człowiek, który tocząc nieustanną wojnę domową ze światem, wygnał ze swej ojczyzny sumienie. Uderza bogactwo tej książki, która wnikając w ikonografię ludzkiego grzechu, potrafi dostrzec to, jak ratujemy się, tworząc rzeczy, które chcemy zapamiętać jako dobre i piękne, mimo wszystko.
Paryż wkrótce po wojnie. Tej wielkiej, opatrzonej cyfrą „dwa", z pozoru od nas odległej. Nawet jeśli stolica Francji chciała wtedy myśleć o sobie, że ciągle jest centrum świata, la cité des lumieres, w głębi duszy wiedziała, że jej blask przygasa. Miasto nad Sekwaną miało za sobą lata tchórzliwej kolaboracji, upokorzenie i głód, teraz część jego mieszkańców z lękiem szykowała się do życia pod mogącą nadejść okupacją sowiecką, część - niecierpliwie jej wyglądała.
W sercu tego miasta, na zawsze już odgrodzony od ojczyzny, Józef Czapski szybkim krokiem swych długich nóg przemierzał Pont Neuf, woda podchodziła wysoko, jakby zapowiadając potop. Myślał, że może Paryż „już umarł, że to nie Paryż, a ruina Paryża".
Podobnie czuł w tym czasie Tadeusz Różewicz, tyle że idąc krakowskim Rynkiem, na środku którego - oczyma duszy - zamiast Mariackiej bazyliki widział „wielką pryzmę cegieł i kamieni", gdyż we wnętrzu człowieka ocalonego z apokalipsy kościół stał się „kupą gruzu".
Inaczej niż młody poeta, Czapski nie chciał się pogodzić ze zgonem starej Europy. Przypominał wyryte na fasadzie jednego z paryskich muzeów słowa Paula Valéry, przekonywał emigracyjnych czytelników, ale też samego siebie: to od siły mojego pragnienia zależy, czy dziedzictwo kultury stanie się dla mnie jedynie milczącym grobem, czy też mimo wszystko dojrzę w nim skarb bezcenny. (...)
„Kultura", Jerzy Giedroyc, Maisons-Laffitte? Jak wiele z tych pojęć powinienem wyjaśnić w przypisach? Zmieniły się drogowskazy, większość moich studentów, przyszłych polonistów, o „Laficie" i jego mieszkańcach nigdy nie słyszała, polecam im teraz „120 dni" jako wtajemniczenie w spadek, który otrzymali po minionym stuleciu, szansę dostrzeżenia w dorobku autorów paryskiego pisma czegoś więcej niż grobowca przeszłości.
Grudzień 2021
Czyż nie jest powszechnie wiadome, że zwierzęta, które hodowane są w celach „masarskich” bądź na handel, cierpią? Tak, ale «wiedzieć» a «widzieć» to są jednak dwie różne rzeczy, a wiersze te pozwalają właśnie zwizualizować te procedery i odczuć je niemal fizycznie; jest to przeżycie nieprzyjemne, ale bardzo potrzebne, można by wręcz powiedzieć, że katartyczne. O tym trzeba pisać i trzeba pisać pięknie; tematy istnieją tylko wtedy, gdy stają się impulsem dla literatury.
Jacek Hajduk, Przegląd polityczny 169/170 2021
Autorka inspiruje się głównie feministycznymi nowymi materializmami. To w nich odnajduje teorię (i praktykę) „na miarę »naszego dzisiaj«” (s. 12), odpowiadającą na palące planetarne wyzwania antropocenu. Teorię (i praktykę) albo raczej teorie (i praktyki), nierzadko wzajemnie sprzeczne, ale też wprowadzające paradygmatyczną zmianę sposobu uprawiania refleksji – współ-myślenie zamiast rywalizacji autonomicznych podmiotów, ontologie relacyjne, które uczciwiej zdają sprawę z naszego uwikłania w świat niż wszelkiego rodzaju dualizmy poznawcze, wreszcie troskliwe towarzyszenie katastrofie, a nie jej zagadywanie. W tym sensie można powiedzieć, że „Być ze świata” podejmuje odpowiedzialność (czy też „odpowiedź-alność”: odpowiedzialność jako możliwość odpowiedzi) za „nasze dzisiaj” rozumiane jako kairos, czyli moment krytyczny, od którego zależy dalszy bieg zdarzeń.
Patryk Szaj, ArtPapier, 12.2021
Przypadek Rilkego jest dla nowoczesności egzemplaryczny, wydaje się skupiać jak w soczewce wszystkie lęki i obsesje moderny. Leśniak rozpisuje dzieło Rilkego na trzy sposoby, akcentując trojaki sposób przejawiania się w nim energii mimetycznej: porządek przedstawiający (mimesis), porządkujący (mathesis) i transformujący (methamorphosis). Te trzy wymiary łączą się ze sobą i przechodzą w siebie nawzajem, w wierszach Rilkego dokonuje się bowiem dematerializacja porządku ontycznego, który w materii wiersza staje się nieobecnością sceny. Następnie w lukach wiedzy i wyrwach porządku dokonuje się uobecnienie tego, co nieobecne, by dać przestrzeń dla dokonującej się nieustannie przemiany. W ten sposób przedstawienie przestaje być zakorzenione w niezmienności zewnętrznego obiektu, a staje się siłą kreacyjną powołującą do życia nowe konstelacje przedmiotowe, dając szansę na wyłonienie się innej realności.
Niewysłowione bycie wiersza – Grzegorz Marcinkowski, ArtPapier, 12.2021
Listopad 2021
Przyglądając się tekstom filozoficznym przede wszystkim z nurtu feministycznego nowego materializmu Rogowska-Stangret nie daje gotowych odpowiedzi, ale podsuwa nam inspirujące tropy. Zaczynamy się zastanawiać nad tym, czy akceptacja poczucia niepewności w naszym życiu sprawi, że zaczniemy z troską zwracać się ku innym istotom albo czy możliwa jest nauka, która uwzględniałaby troskę o świat. „Być ze świata” pobudza do myślenia i daje nadzieję.
Być ze świata – Karolina Rychter, Praktykiczytania.pl, 11.2021
W składających się na ,,Wszystkie wojny świata” znakomitych esejach, Szerszeń tropi ślady i zapowiedzi wojny, katastrofy, destrukcji w filmach, fotografiach, literaturze. Podróżuje – poprzez film Alaina Ranais’ego i na planie rzeczywistym – do Hiroszimy, wędruje po Paryżu śladami Austerlitza z powieści Sebalda, przygląda się fotografiom zniszczenia, śladom radiacji na taśmach. Wszystkie te obrazy, powidoki, fragmenty opowieści, mają służyć próbie odzyskania czytelności świata. Trochę pełniejszego i bardziej refleksyjnego postrzegania otaczającej nas rzeczywistości, dzięki któremu być może będziemy mieli szansę usłyszeć kroki nadchodzących wydarzeń. I albo im zapobiec albo przynajmniej się przed nimi schronić.
Wszystkie wojny świata – Karolina Rychter, Praktykiczytania.pl, 10.2021
Październik 2021
Cięty język, inteligentny humor, ale i wrażliwość społeczna cechowała twórczość gdańskiego dziennikarza Richarda Teclawa, który specjalizował się w reportażu sądowym. Właśnie ukazał się wybór jego 62 artykułów z lat 1926 - 1928, dzięki którym poznać można życie codzienne “dołów społecznych” Wolnego Miasta Gdańska.
Reportaże z Wolnego Miasta – Izabela Biała, gdańsk.pl, 10.2021
Wrzesień 2021
Nowa, trzecia już książka poetycka Anny Augustyniak – dziennikarki, poza liryką parającą się też prozą i biografistyką – porusza problemy współcześnie nośne i ważne. „Między nami zwierzętami” opowiada głównie o losie zwierząt hodowanych przemysłowo i o późniejszych karierach ich martwych ciał. Ponadto, co dla poetki typowe, tom jawi się jako dość klasycznie rozumiana poezja liryczna, oparta przede wszystkim na konfesyjnych zwierzeniach i opisach doświadczeń podmiotki, co już na wstępie każe zastanowić się nad składem i zasadnością tytułowej i przewodniej figury tomu – „my”. Zbiór wierszy skupia się bowiem raczej na wielopoziomowej opresji, która spotyka bohaterkę tekstów oraz rzeczone zwierzęta, i właściwie wyczerpuje się na linii zwierzęta–ja. Problemy „innych zwierząt”, a więc kolejne kwestie wspólnotowe (choćby takie jak los uchodźców czy migrantów) Augustyniak czyni mimo wszystko mniej widocznymi.
Między nami zwierzętami – recenzja Agnieszki Waligóry, Czas Kultury, Nr 15/2021, 09.2021
Dr Janusz Mosakowski przyznaje, że dla niego ta książka to dokument epoki. - Dla mnie czar, urok tych wspomnień polega na tym, że one gdzieś tam się lokalizują pomiędzy filozofią życia a takimi wypowiedziami ekscentrycznie poetyzującego dziecka - wyjaśnia.
Gdańskie wspomnienia młodości – audycja Eureka, Polskie Radio Jedynka, prowadziła K. Jankowska, 09.2021
Książka „Planty, promenady, ringi. Śródmiejskie założenia pierścieniowe Gdańska, Poznania, Wrocławia i Krakowa” autorstwa Łukasza Bugalskiego to niezwykle przenikliwe i rzetelne studium wielowiekowych procesów urbanistycznych zachodzących w miastach, których wspólnym mianownikiem są założenia pierścieniowe. Publikacja ta, pomimo swojego pierwowzoru w postaci rozprawy doktorskiej Autora, zdecydowanie wybiega poza grono odbiorców akademickich. Poza walorami pracy naukowej (wnikliwego studium historycznego badanych procesów, odwołań do literatury oraz zebranego niezwykle bogatego materiału archiwalnego), książka ta odnosi się także do będących przedmiotem licznych dyskusji obecnych trendów zachodzących w miastach. Co szczególnie interesujące, Autor formułuje w niej ciekawe i bardzo trafne spostrzeżenia dotyczące potencjału tzw. kopenhagizacji na zachowanie historycznych struktur urbanistycznych.
Planty, promenady, ringi. Śródmiejskie założenia pierścieniowe Gdańska, Poznania, Wrocławia i Krakowa – recenzja Edyty Bąkowskiej-Waldmann, Citzenplan, 09.2021
Ubawicie się. Będziecie rechotać z radości, a nawet, jak mawiano w kabarecie Dudek: zaśmiewać się ze śmiechu jak pszczoła. I za nic w świecie nie da się tej niewielkich rozmiarów książeczki traktować poważnie w XXI wieku. To, jak Jacques Louis Doussin-Dubreuil dwieście lat temu opisywał z naukową powagą kwestię onanizmu, dziś można odbierać wyłącznie jako ciekawostkę.
Niebezpieczeństwa onanizmu – recenzja Artura Baranowskiego, zcyklu.pl, 09.2021
Ich rola nie ogranicza się jednak do zakwestionowania negatywnego zwierzęcego imaginarium, postulowania międzygatunkowej równości i skłaniania do poprawy warunków, w jakich żyją zwierzęta gospodarskie, lecz również polega na podważaniu podziału na to, co ludzkie i to, co zwierzęce.
Między nami zwierzętami – recenzja Andrzeja Juchniewicza, Nowe Książki, 09.2021
Ludowość została wytworzona jako reprezentacja rzeczywistości wiejskiej przez inteligencję. Mieszkańcy nowoczesnych miast poszukiwali w niej tego, co zostało ich zdaniem utracone przez nowoczesność, a co się w ich przekonaniu zachowało na wsi. Z autorką książki Kłopoty ze sztuką ludową (wyd. słowo/obraz terytoria, 2021) rozmawiamy o rozlicznych kłopotach, które konstrukcja ludowości powoduje.
Kłopoty ze sztuką ludową – z autorką rozmawiała Bogna Świątkowska, podcast Fundacji Bęc Zmiana, 09.2021
Wybór wierszy / Selected Poems x Czytająca list i inne wiersze x Między nami zwierzętami – podcast Już Tłumaczę, 09.2021
OFF Czarek to „rasowy” program publicystyczny, okraszony dużą dawką humoru... o czym w przypadku gospodarza audycji - Cezarego Łasiczki - nie trzeba nikogo zapewniać. Znakiem rozpoznawczym OFF Czarka są nietuzinkowe zestawienia gości i tematów.
Kłopoty ze sztuką ludową – Cezary Łasiczka, „OFF Czarek”, Radio TOK FM , 09.2021
A Jezus? To transowy mędrzec, rewolucjonista, filozof, jeden z wielu, jacy pojawili się w ludzkiej kulturze, szaleniec, ktoś wyjątkowy, jak Zaratustra Nietzschego i Józef K. Kafki, demoniczny i lucyferyczny, człowiek po prostu, ogarnięty szałem kairosu, za którym czai się grecki bożek Kairos.
Jezus Niechrystus – recenzja ks. Jana Sochonia, Magazyn Nowe Książki, 09.2021
Na czym polega rola inteligencji w konstruowaniu sztuki ludowej? Na te i inne pytania ostatnio na antenie Dwójki (Programu 2 Polskiego Radia) odpowiadała autorka „Kłopotów ze sztuką ludową”.
– Kategoria sztuki jest kulturowa. To coś właściwego temu modelowemu inteligentowi. Zupełnie nie przystaje natomiast do tego, kto zrobił rzeczy „ometkowane” jako sztuka ludowa. Tu zaczyna się pierwszy kłopot… – tłumaczyła Ewa Klekot – Gust jest społeczny. By powstała sztuka ludowa, potrzebny jest gust z miasta i ręce ze wsi.
Kłopotów ze sztuką ludową – Piotr Kędziorek, „Poranek Dwójki”, Program 2 Polskiego Radia, 09.2021
Tom drugi Historii męskości, zatytułowany XIX wiek. Tryumf męskości, jest zbiorem esejów badaczy różnych narodowości o historii europejskiego etosu męskiego. Muszę przyznać, że od pierwszych stron książka bardzo mnie zaciekawiła. Obawiałam się naukowego języka – na szczęście niesłusznie. Wybór tekstów niezwykle przypadł mi do gustu, a różnice stylu sprawiły, że lektura nie nużyła. Na pochwałę zasługuje świetne przygotowanie merytoryczne, szeroka bibliografia i objęcie problemu w sposób holistyczny. Autorzy poruszają zarówno zagadnienia społeczne, jak i psychologiczne i historyczne.
Historia męskości, t. 2: XIX wiek. Tryumf męskości – Magdalena Skierska, „O tryumfie męskości”, zcyklu.pl, 09.2021
Sierpień 2021
Publikacja doktoratu gdańskiego architekta i urbanisty Łukasza Bugalskiego „Planty, promenady, ringi” wymaga przy lekturze wyjątkowo cierpliwej uwagi. Tom jest owocem benedyktyńskiej pracy, przeznaczonej przez autora głównie dla urbanistów i planistów zajmujących się projektowaniem . Z tomem tym jednak powinni się zapoznać historycy kultury i samorządowcy, jako i wszyscy ci, którzy okazuję troskę o zielone przestrzenie w polskich miastach.
(...) Napisana na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej rozprawa dr. Łukasz Bugalskiego to - dla recenzującego ignoranta - wzór badawczego uporu, wnikliwości, sumienności. Lecz nie mnie głębiej oceniać walory naukowe tej pracy. Pewnie to domena ministra Szkolnictwa Wyższego.
Planty, promenady, ringi. Śródmiejskie założenia pierścieniowe Gdańska, Poznania, Wrocławia i Krakowa — Henryk Tronowicz | Dziennik Bałtycki, 08.2021