Jean-Paul Sartre

(1905–1980)

Filozof, pisarz, krytyk literacki. Jego pierwsze prace filozoficzne (L’Imagination, 1936, i L’Imaginaire, 1940) poświęcone są fenomenologicznej analizie wyobraźni i wyobrażenia. Swoją koncepcję człowieka wykłada najpierw w powieści Mdłości (1938), a następnie w fundamentalnym dziele filozoficznym L’Etre et le Néant (1943). Wraz z między innymi Maurice’em Merleau-Pontym i Albertem Camusem współtworzy francuski odłam egzystencjalizmu. W 1946 ogłasza L’Existentialisme est un humanisme. Do późniejszych prac filozoficznych należy odwołująca się do marksizmu Critique de la raison dialectique (1960). Sartre jest też autorem cyklu powieściowego Drogi wolności (1945–1949), wielu dramatów i autobiograficznego utworu Słowa (1963). Jako krytyk i publicysta zajmował się również literaturą – eseje zbierane w kolejnych tomach Situations, a także osobne studia poświęcone Baudelaire’owi i Genetowi. Ostatnie lata życia Sartre poświęcił Flaubertowi, pisząc i publikując kolejne tomy L’Idiot de la famille (tom pierwszy w 1972). 

Monumentalna biografia pisarza miała ująć jego życie zarazem w perspektywie jednostkowej, jak i historycznej. Dwa pierwsze tomy zawierają więc opis jednostkowych doświadczeń Flauberta – jego nerwicy i rozmaitych przypadłości duchowych, z których wyrasta jego pisarstwo. Tom trzeci przynosi próbę konfrontacji tych doświadczeń ze światem historycznym. (Stąd właśnie pochodzi Nerwica i zaprogramowanie Flauberta: Drugie Cesarstwo stanowiąca trzon polskiego wyboru z całego dzieła.) W ostatnim z zaplanowanych tomów Sartre zamierzał odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób nerwica oraz twórcza spontaniczność pojednały się w osobowości dorosłego Flauberta, pozwalając mu napisać Panią Bovary. Ale był to jedynie szkic projektu. Nie dane mu było zrealizować go w całości. 

Na końcu polskiego wyboru czytelnik znajdzie notatki z bardzo jeszcze impresjonistycznej lektury powieści oraz innych pism Flauberta, plany, tematy przyszłych rozważań, fragmentaryczne analizy. Są to dokumenty wstępnej pracy, z lat 1971 i 1972, nad książką, która miała domknąć monumentalny projekt Idioty w rodzinie.