Na wzór pojęcia „bohatera historii”, wokół którego skupiała się książka Romantyzm i historia, stworzyłyśmy pojęcie „bohatera egzystencji”. Rousseau, Werter, René reprezentują trzy modele egzystencji romantycznej, każdy z odmiennym, właściwym mu odcieniem. Gustaw, Kordian, Szczęsny z Horsztyńskiego, ale i Chopin to polscy bohaterowie egzystencji, wyposażeni w odrębne cechy, wyróżniające ich w romantyzmie europejskim. W książce znalazły się też studia ukazujące dylematy romantycznej myśli o egzystencji rozpiętej między zbawieniem a nicością – na przykładzie Fausta Goethego i Rozdrożnego z Nocnych straży tajemniczego Bonawentury. Apokalipsę bez zbawienia pierwszy przeczuł i przedstawił Jean-Paul; stąd obecność w całości w niniejszym tomie Mowy wypowiedzianej przez umarłego Chrystusa ze szczytu kosmicznego gmachu o tym, że nie ma Boga (w przekładzie profesor Marii Żmigrodzkiej) oraz interpretacja jej następstw w literaturze europejskiej. Obóz „nocnej strony” romantyzmu, saturnicznej nocy nieświadomości i szaleństwa, wyłaniają się fantazmaty złowrogiej nicości, ale i męki nieśmiertelności (jak w paradoksie samobójcy… nieśmiertelnego). Z biegiem czasu coraz bardziej będą zyskiwały na znaczeniu towarzyszące romantycznemu odczuciu absurdalności i groteskowości istnienia – ironia i melancholia.

[z przedmowy Marii Janion]

Patronat medialny "Przekrój"